نکاتی درباره تاسیس و اداره شرکت سهامی عام طرح

شرکت پروژه

شرکت پروژه (شرکت سهامی عام طرح) یک نوع عملیاتی از شرکتهای سهامی است که برای اجرا و مدیریت و بهره‌برداری از یک پروژه ، بنیانگذاری و تأسیس می‌گردد.

در این نوشتار افزون بر تعریف “شرکت پروژه” به بیان نکاتی درباره مبانی قانونی و چگونگی فعالیت “شرکت پروژه” می پردازم.

شرکت سهامی عام طرح یا “شرکت پروژه” را قانون تجارت ایران، بنیان نگذاشته است بلکه این نوع از شرکت‌ها در مقررات دیگری ، بنیانگذاری شده‌اند.

بند ب ماده ۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران که به بیان سازوکارهای تأمین منابع مالی برای تحقق اهداف برنامه هفتم پیشرفت ایران اشاره دارد یکی از بسترهای مناسب برای سرمایه گذاری عموم مردم در پروژه های دارای بازدهی بالا یا ارزآوری بالا را عرضه عمومی سهام “شرکت سهامی عام طرح” دانسته است.

بنابراین می‌توان گفت که قانون برنامه هفتم پیشرفت کشور ، مهم‌ترین مبنای قانونی برای تأسیس شرکت‌پروژه (شرکت سهامی عام طرح) در ایران است.

پیش از قانون برنامه هفتم پیشرفت ایران ما یک آیین نامه مصوب هیات وزیران داشتیم که مربوط به اردیبهشت ۱۳۶۷ می‌شد با عنوان «آیین اجرایی قانون احداث پروژه های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانکها و سایر منابع پولی و مالی کشور»

‌ماده ۲۵ آیین نامه یادشده بیان داشته که متقاضیان مشارکت در پروژه‌های راه و ترابری پس از انعقاد قرارداد مشارکت و دریافت مجوز واگذاری منافع بهره‌برداری از طرح یا پروژه عمرانی مورد تقاضا،‌ بایستی اقدام به دریافت موافقت اصولی از وزارت راه و ترابری برای آن پروژه نموده و حداکثر ظرف مدت ۲ ماه از تاریخ دریافت موافقت اصولی ، نسبت به تأسیس “شرکت پروژه” اقدام نمایند.

درباره چگونگی تشکیل شرکتهای موضوع قانون مشارکت نیز ماده ۲۶ آیین نامه یادشده بیان داشته ؛ شرکتهایی که در اجرای ماده ۲۵ تشکیل خواهند شد از نوع سهامی هستند.

موضوع شرکت پروژه های موضوع آیین نامه یادشده نیز محدود می‌شد به یکی از موارد زیر:

‌الف – تأمین منابع مالی یک طرح یا پروژه عمرانی

ب – تأمین منابع مالی و اجرای یک طرح یا یک پروژه عمرانی

و مدت شرکت پروژه های موضوع آیین نامه یادشده ، تابعی از دوره ساخت و دوره بهره‌بردای تا استهلاک کامل هزینه‌های طرح یا پروژه‌عمرانی مورد نظر بود.

بنا به توضیحات بالا و بویژه مستند به بند ب ماده ۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران می‌توان شرکت پروژه را بطور مشخص بدین گونه تعریف کرد:

شرکت پروژه ، شرکتی است سهامی عام که دولت با هدف فراهم کردن زمینه سرمایه گذاری عموم مردم در پروژه های دارای بازدهی بالا یا دارای ارزآوری بالا مجوز تاسیس آن را در قالب عرضه عمومی سهام صادر می‌نماید.

۱- بنا به تعریف و الزامات مندرج در بند ب ماده ۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران شرکت سهامی عام طرح را نمی‌توان برای هر پروژه ای تاسیس نمود.

قانونگذار تصریح نموده که شرکت پروژه ، فقط برای پروژه های دارای بازدهی بالا و یا پروژه های دارای ارزآوری بالا ، قابل تاسیس است.

۲- تشخیص بازدهی بالا یا ارزآوری بالا در پروژه ای که شرکت سهامی عام طرح (شرکت پروژه) برای آن تأسیس می‌شود با دولت است.

۳- منطق قانونی و تجاری ایجاب می‌کند که شرکت پروژه ، علاوه بر دوره احداث پروژه برای دوره بهره‌برداری پروژه نیز به فعالیت خود ادامه دهد تا بتواند در دوره بهره‌برداری از پروژه ، علاوه بر بازگشت اصل سرمایه به منافع و سود ناشی از سرمایه گذاری خود دست یابد.

۴- مدت شرکت سهامی عام طرح (شرکت پروژه) ممکن است محدود یا نامحدود باشد.

۵- اگر پروژه ای که اجرای آن به شرکت پروژه واگذار شده از نوع پروژه هایی نباشد که مالکیت آن مختص دولت است دولت خواهد توانست مالکیت پروژه را نیز به شرکت پروژه، واگذار نماید.

۶- از مفاد بند ب ماده ۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران اینگونه به نظر می‌رسد که تأسیس شرکت پروژه برای پروژه‌های کوچک یا پروژه های متوسط ، مدنظر دولت نیست.

هرچند که بسترسازی برای جذب سرمایه‌گذاری مردم در پروژه‌های بزرگ (ابر طرح ها یا مگاپروژه ها) بسیار ارزشمند است اما دولت نباید ابزار بسیار خوب و قدرتمند «شرکت پروژه» را منحصر به این نوع از پروژه ها نماید.

جذب سرمایه‌های مردم به سمت تولید ، رونق دادن به کارآفرینی ، حرکت دادن سرمایه به سمت کارهای مولد و اشتغال زا ، تقویت مشارکت مردم در اقتصاد اقتضا می‌کند که از سازوکار «شرکت پروژه» برای پروژه‌های متوسط و حتی کوچک تولیدی و خدماتی نیز بهره بگیریم.

7- مهم است که سازوکار «شرکت پروژه» و فرایند تأسیس و اداره آن را به درستی ، پیاده‌سازی و نهادینه سازی کنیم.

این سازوکار می‌تواند در یک چهارچوب دقیق و یا یک شیوه صحیح ، منجر به افزایش مشارکت مردم در فعالیت‌های اقتصادی شود و بخشی از مشکلات تامین منابع مالی برای پروژه های کشور را رفع نماید.

۸- برای ابرطرح‌ها (مگاپروژه‌ها) می‌توان بنیان‌گذاری شرکت سهامی عام طرح (شرکت پروژه) را با مدیریت دولت و از طریق پذیره‌نویسی عمومی در بورس و ارایه سهام به عموم مردم سازماندهی کرد.

برای پروژه‌های متوسط و کوچک نیز می‌توان از سازوکار مدیریت شرکت‌های مجرب و معتبر بخش خصوصی و از طریق پذیره نویسی و نظارت و پایشگری بورسی (فرابورس) و قالب‌هایی همانند صندوق های تامین سرمایه ، بهره گرفت.

۹- در انتخاب پروژه های متوسط و کوچک برای تاسیس «شرکت پروژه» نیز بایستی دقت لازم را مبذول داشت‌.

برای اطمینان از سودآور بودن و بازدهی مناسب آنها می‌توان از نهادهای مالی و ارزیابی بورسی با مشارکت دادن آنها در بخشی از سرمایه گذاری (برای نقش دادن به آنها جهت ارزیابی اولیه پروژه ، احداث پروژه و بهره‌برداری از پروژه) بهره گرفت.

۱۰- بدیهی است دولت و قوه قضاییه بایستی شیوه نامه دقیق و کارآمدی برای اجرای بند ب ماده ۳ قانون برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران جهت تاسیس و اداره شرکت پروژه ها درنظر بگیرند.

در یک دوره پنج ساله، راه‌اندازی و مدیریت صحیح شرکت پروژه ها بایستی در کانون توجه دولت و قوه قضاییه باشد.

نهادینه سازی این نوع از شرکتها در نظام اقتصادی ایران و بسترسازی اجتماعی و اقتصادی و حقوقی مناسب برای کارآمدی این نوع از شرکت‌ها نیازمند حمایت قوی و نظارت کافی دولت در یک دوره پنج ساله است.