اصناف و مالیات

فهرست مطالب

بخش اول

الف) دیدگاه امام علی علیه السلام. اصناف و مالیات

در مقدمه به رابطه ی دو مقوله ی فوق از دیدگاه امام علی علیه السلام اشاره ای می کنم. ایشان در فرمان مبارک خویش به مالک اشتر درباره ی مالیات می فرمایند: “اگر اوضاع مالی قوم، آشفته باشد انتظام مصر را توقع مدار. به تو و همه ی فرماندارانم امر می کنم که قبل از اقدام در استفاده از مالیات کشور، به عمران و آبادی بپردازید. دوست می دارم که حوزه ی حکومت شما معمور و آباد باشد.

اصناف و مالیات

ای حکومتها: آیا می دانید که کسی نمی تواند از ملک ویران خراج(مالیات) ستاند. در تشکیلات ما آن حکمران که قبل از آبادی حوزه ی ماموریت خود به اخذ خراج(مالیات) بپردازد کسی است که تیشه برداشته همی خواهد ریشه ی حیات کشور را قطع کند. ما به آن نابخرد، پاداش بزهکاران را خواهیم داد.”

ایشان در فراز دیگری درباره ی اصناف و بازرگانان می فرمایند: “حیات کشور در دست بازرگانان و هنرمندان است. این طایفه، سرچشمه ی منافع و درآمد جامعه می باشند که بدون آنها مملکت، تهیدست و بینوا گردد. بازرگانان سربازان اقتصادند، مرکب می رانند و با فقر و فلاکت میهن خویش پیکار می کنند.آنان مردمی صالح و خیراندیش هستند که فکر فتنه ندارند و بیش از سایر طبقات به آرامش و سکون محیط خود علاقه مندند زیرا هرگونه ناامنی که بر پیکر جامعه وارد شود بازار کسبه و بازرگانان را درهم خواهد شکست. از هرگونه مساعدت و تشویق آنان که پیوسته به نفع ملت و مملکت کار کنند خودداری مکن.”

ایشان مالک اشتر را به شدت در مورد لزوم برخورد با احتکار که بوسیله ی عده ی قلیلی از کسبه صورت می گیرد توصیه می فرمایند و احتکار را عملی پست و ناهنجار می نامند.

امام علی علیه السلام بازرگانان و پیشه وران و صنعتگران را در حیات اقتصادی و مالی کشور دخیل و سودمند می دانند و منافع و مالیاتی که از محل فعالیت این گروه بدست می آید را دست مایه ی معیشت ملت و بقای حاکمیت و برقراری امنیت و از سویی سپاهیان را تامین کننده ی امنیت برای رونق کسب و کار می دانند.

و بدین سان رابطه ی اصناف و مالیات در کلام امام علی علیه السلام بیان شد.

ب) دیدگاه ایرانیان باستان

در نظام مالی و اقتصادی و طبقاتی و صنفی ایران باستان، داستان انوشیروان و کفشگر می تواند رابطه ی کسب و کار و مالیات را از این حیث که اصناف به طور کلی دارای سازمان و ترتیباتی بوده و حاکمیت به اخذ مالیات از صنوف و مردم برای تامین هزینه های امنیت و نبرد (البته نه به هر قیمتی) متکی بوده بیان دارد.

عوامل توفیق دولت در اخذ مالیات

بطور کلی می توان گفت میزان توفیق دولت ها در اخذ مالیات از اصناف و بازرگانان بستگی مستقیم به رونق و امنیت کسب و کار ، انتظام امور اقتصادی و مالی و صنفی، میزان اعتماد دولت و صنوف به یکدیگر و میزان مساعدت و حمایت دولت از اصناف دارد. هرچه دولتها در برقراری امنیت و توسعه ی تجارت ، کاهش فساد و دیوانسالاری ، واسپاری کسب وکار و اقتصاد به مردم و ایفای دقیق و بهینه ی نقش نظارتی خود توفیق حاصل کنند درآمد کسبه و تولید ثروت و در نتیجه امکان اخذ مالیات افزایش خواهد یافت.

جایگاه مالیات در قانون نظام صنفی

ماده ی ۱۴ قانون نظام صنفی (مصوب ۱۳۸۲) اولین ماده ای است که در قانون نظام صنفی به مالیات اشاره می کند و اشعار می دارد : افراد صنفی مکلفند در هرسال عوارض کسب و پیشه، حق عضویت اتحادیه (در صورت عضویت) و مالیات خود را بپردازند.

این ماده در واقع وظیفه ی فرد صنفی در برابر دولت مبنی بر پرداخت مالیات را بیان کرده است.

همچنین ماده ۲۱ و بند “ی” ماده ۳۰ قانون نظام صنفی امکان وصول مالیات بوسیله اتحادیه های صنفی به نمایندگی از دستگاه مالیاتی کشور را بیان داشته و بدون هیچ قید و شرطی اعتماد کامل دولت به اتحادی های صنفی که مردم نهاد و برآمده از متن کسبه و مدافع حقوق آنان هستند را در مورد وصول مالیات نشان می دهد. البته در مورد اینکه منظور از وصول مالیات در این ماده چیست و اینکه اتحادیه ها صلاحیت تشخیص مالیات افراد صنفی تابع خود را نیز دارند یا صرفا مجاز به وصول مالیات مورد تشخیص دستگاه مالیاتی هستند متعاقبا مباحثه خواهیم داشت.

ماده ۲۹ قانون نظام صنفی اشعار می دارد : اتحادیه ها می توانند وصول مالیات ، عوارض ، هزینه خدمات وزارتخانه ها ، شهرداری ها و سازمانهای وابسته به دولت را طبق مقررات و قوانین جاری عهده دار شوند و مبالغ وصول شده بابت مالیات ، عوارض یا هزینه خدمات را ظرف یک هفته به حساب قانونی دستگاه مربوطه واریز کنند. مبلغ کارمزد توافق شده از سوی طرف توافق به حساب اتحادیه ها واریز می گردد.

بند “ی” ماده ۳۰ قانون نظام صنفی در بیان وظایف و اختیارات اتحادیه ها اشعار می دارد : وصول مالیات ، عوارض و هزینه خدمات به نمایندگی از طرف وزارتخانه ها ،شهرداری ها و سازمانهای وابسته به دولت”

از سوی دیگر باید گفت کسبه و افراد صنفی ( اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) بطور کلی مشمول بندهای ۲و۴ ماده ۱ قانون مالیاتهای مستقیم شناخته می شوند و به عنوان اشخاص مشمول مالیات بایستی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می کنند برابر قانون، مالیات پرداخت نمایند و بطور مشخص بر اساس مقررات فصل چهارم و پنجم قانون مالیاتهای مستقیم ( مواد ۹۳ تا ۱۱۸ ) بایستی مالیات بر درآمد مشاغل بپردازند.

تعریف مالیات بر درآمد مشاغل

مالیات بر درآمد مشاغل مالیاتی است که به درآمدهای ناشی از اشتغال اشخاص ایرانی به فعالیتهای اقتصادی و بازرگانی تعلق می گیرد.

اصناف و مالیات