شرح و تحلیل کاربردی ماده 216 قانون مالیات های مستقیم

هیات موضوع ماده 216 قانون مالیاتهای مستقیم

ذکر و بازنشر نوشتارهای من و هر نوشتاری که در روزنامه ها یا روی سایت شخصی و وبلاگهایم منتشر شده منحصراً با قید نام و نام خانوادگی ام و همراه با پیوند سایت و وبلاگهایم مجاز است.

بسیاری از مدیران شرکت ها و فعالان اقتصادی و صنفی در مورد اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی، علیه خود با ابهامات زیادی روبرو هستند و پرسش های فراوانی مطرح می نمایند. اخیراً بسیاری از مشاوره های مالیاتی که با اینجانب مطرح می شود در همین راستا می باشد. بنابراین، تصمیم گرفتم طی در یک نوشتار نسبتاً کامل و البته همچون همیشه به بیانی ساده، شرح و تحلیل کاربردی از ماده 216 قانون مالیات های مستقیم برای فعالان اقتصادی و صنفی و مدیران شرکتها ارائه نمایم.

فلسفه وجودی ماده 216 قانون مالیات های مستقیم

ماده 216 قانون مالیات های مستقیم به بیان اصل قابل شکایت بودن اقدامات سازمان امور مالیاتی در مرحله وصول مالیات ها پرداخته و به اشخاص (اعم از مودی و غیر مودی) اجازه داده است هر زمان که در معرض اقدامات اجرایی سازمان امور مالیاتی، قرار گرفتند برای ابطال اقدامات غیرقانونی سازمان امور مالیاتی، اقدام به طرح شکایت نمایند.

دایره شمول ماه 216 قانون مالیات های مستقیم

1- در ماده 216 قانون مالیات های مستقیم، اقدامات اجرایی مالیاتی که می توان از آن شکایت نمود منحصر به موارد خاصی نشده است. اصطلاح اقدامات اجرایی” اطلاق دارد.

2- ماده 216 قانون مالیات های مستقیم از اصطلاح “اقدامات اجرایی راجع به مطالبات دولت” استفاده نموده است.

“مطالبات دولت” که سازمان امور مالیاتی برای وصول آنها ذیصلاح، شناخته شده است به طور کلی به دو دسته، قابل تقسیم است:

الف) مطالبات دولت از مودیان مالیاتی (مالیات دهندگان).

هر شخصی که برابر قانون مالیات های مستقیم از پرداخت مالیات معاف نباشد باید برای فعالیت های مشمول مالیات خود اقدام به پرداخت مالیات متعلقه در مواعد قانونی نماید.

اگر شخصی، مالیات مترتب بر فعالیت های خود را نپرداخته باشد به عنوان بدهکار دولت، برای پرداخت مالیات، مورد پیگیرد قانونی سازمان امور مالیاتی قرار می گیرد.

ب) مطالبات دولت از اشخاصی که به موجب قانون، مسئول پرداخت مالیات اشخاص دیگر بوده یا مامور دریافت مالیات از دیگران شناخته شده اند.

همانند مدیران شرکت ها که قانوناً مسئول پرداخت مالیات شرکت تحت مدیریت خود هستند یا دفاتر اسناد رسمی که قانوناً مامور و مسئول دریافت مالیات نقل و انتقال املاک از طرفین معامله به شمار می روند.

این اشخاص به طور کلی، ممکن است مرتکب دو نوع تخلف شده باشند:

نخست آنکه، به تکلیف قانونی خود برای پرداخت مالیات دیگران یا دریافت مالیات از اشخاص دیگر، جزئاً یا کلاً اقدام ننموده باشند.

همانند آنکه مدیران شرکت، اساساً برای پرداخت مالیات های شرکت در زمان تصدی خود اقدام نکرده باشند یا سردفتر اسناد رسمی به مسئولیت خود برای دریافت مالیات از طرفین معامله به درستی عمل نکرده باشد.

دوم آنکه، مالیات مربوطه را از اشخاص دیگر وصول کرده اند ولی آن را نزد خود نگه داشته و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز ننموده اند.

همانند آنکه شخصی مالیات بر ارزش افزوده را از دیگران وصول کرده ولی به حساب دولت، واریز ننموده باشد یا مثلاً مالیات حق المشاوره را از مشاور، کسر نموده ولی آن را به حساب دولت، واریز نکرده باشد و همانند اینها…

بنابراین مفهوم “مطالبات دولت” که در ماده 216 قانون مالیات های مستقیم به آن تصریح شده است مشتمل بر همه موارد یادشده بالا خواهد بود.

3- ماده 216 قانون مالیات های مستقیم از اصطلاح “مقررات اجرایی مالیات ها” استفاده کرده است.

در این مورد دو نکته، قابل ذکر است:

اولاً منظور از “مقررات اجرایی مالیات ها” مقرراتی که ناظر به وصول مالیات ها و ضمانت اجرای عدم پرداخت مالیات ها می باشد.

ثانیاً در این ماده، قانونگذار، مالیات را به صورت جمع به کار گرفته است. بنابراین منظور از “مقررات اجرایی مالیات ها” ناظر به همه انواع مالیات ها می باشد اعم از مالیات سالانه املاک و مالیات مستغلات و تمبر و حقوق و مشاغل و….

امکان طرح پرونده‌های مالیات بر ارزش افزوده در هیأت موضوع ماده ۲۱۶ قانون مالیات‌های مستقیم

هیات موضوع ماده 216 قانون مالیات های مستقیم با استناد به مواد قانونی زیر، صلاحیت رسیدگی به شکایت از اقدامات اجرایی مالیاتی مرتبط با مالیات بر ارزش افزوده را نیز دارد

بنا به اطلاق ماده 216 قانون مالیات های مستقیم و نیز به استناد ماده 32 و 33 قانون مالیات بر ارزش افزوده که حل اختلافاتات مالیاتی موضوع قانون مالیات بر ارزش افزوده را به هیات های حل اختلاف موضوع قانون مالیات های مستقیم ارجاع نموده است هیات موضوع ماده 216 قانون مالیات های مستقیم، صلاحیت رسیدگی به شکایت اشخاص از اقدامات اجرایی مالیاتی ناشی از قانون مالیات بر ارزش افزوده را نیز دارد.

همچنین، بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۱۶ قانون مالیاتهای مستقیم، مرجع رسیدگی به شکایات مرتبط با مالیات های غیر مستقیم (قانون مالیات بر ارزش افزوده) در مواردی که مطالبه مالیات قانونی نیست (اعم از شکلی یا ماهوی) هیأت حل اختلاف مالیاتی موضوع ماده 216 قانون مالیات های مستقیم می باشد.

مالیات قابل مطالبه و مالیات قابل وصول و تفاوت آنها

به نظر اینجانب، باید بین این دو اصطلاح مالیاتی، تفاوت قائل شد.

مالیات قابل مطالبه؛ مالیاتی است که مرحله تشخیص را پشت سر، گذاشته ولی هنوز قطعی نشده است و اقدامات اجرایی نمی تواند شامل مالیات قابل مطالبه شود. به بیان دیگر می توان گفت اقدامات اجرایی مالیاتی را نمی توان در مورد مالیات قابل مطالبه، اعمال کرد.

مالیات قابل وصول، مالیاتی است که به صورت نهایی، قطعی شده و هیچ اقدام اعتراضی و قانونی دیگری برای سلب قطعیت از آن متصور نیست. مالیات قابل وصول به همان میزانی که قطعی شده از سوی سازمان امور مالیاتی قابل وصول می باشد. اقدامات اجرایی مالیاتی در مورد مالیات قابل وصول، اعمال می گردد.

رسیدگی مالیاتی فوری و خارج از نوبت

برابر قانون، رسیدگی به شکایات اشخاص حقیقی و حقوقی در هیئت موضوع ماده 216 قانون مالیات های مستقیم باید فوری و خارج از نوبت انجام شود. از آنجا که نوع و گستردگی اقدامات اجرایی مالیاتی، بخش بزرگی از آزادی ها و حقوق فعالان اقتصادی و مردم کشور را در معرض اقدامات محروم کننده یا محدود کننده قرار می دهد قانونگذار تاکید نموده که رسیدگی به شکایت از اقدامات اجرایی مالیاتی باید به صورت فوری و خارج از نوبت به عمل آید.

قابل توجه مدیران و اعضای محترم هیات مدیره شرکت ها

فعالان محترم اقتصادی

فعالان محترم صنفی

در صورتی که به انتخاب وکیل مالیاتی یا مشاور مالیاتی یا تنظیم دفاعیه مالیاتی یا مشاوره مالیاتی در زمینه های مرتبط با نوشتارهای من نیاز داشتید یا به برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی برای خود و مدیران و کارکنان شرکتتان در موارد یاد شده، علاقه مند، بودید درخواست خود را به s.raeisikia@gmail.com ارسال یا با شماره های 88321088 و 88323279 (گروه حقوقی برهان) تماس، حاصل فرمائید.

صادق رئیسی کیا

سوم اسفندماه 1396