در سالیان اخیر، در موارد متعدی، شاهد آن بوده ایم که مسئولان دستگاه قضایی و نیز کارشناسان اقتصادی و بانکی، درباره کاستی ها و بعضاً کوتاهی و حتی مواردی از فساد در اعطای تسهیلات بانکی به اعضای هیات مدیره و مدیران بانک ها هشدار داده اند.
در این نوشتار قصد دارم به گونه ای کوتاه و کاربردی، نکاتی را در مورد مسئولیت های مدنی و کیفری مقامات بانکی از جمله هیات مدیره و مدیران عامل در بانک ها و موسسات مالی و اعتباری، رئیس شعبه، سرپرست منطقه و معاونین و دیگر مدیران بانکها در قبال تسهیلات اعطایی به افراد و شرکت ها مطرح کنم.
توجه به مسئولیت های یادشده به ویژه هنگامی اهمیت بیشتری خواهد یافت که بدانیم وجود کاستی یا سوء جریان مالی در روند اعطای بعضی از تسهیلات کلان بانکی یا اعطای تسهیلات غیرمجاز بانکی، ممکن است به عنوان جرایم اقتصادی، مفاسد اقتصادی، پولشویی، اخلال در نظام اقتصادی و… نگریسته شود و تعقیب و رسیدگی قضایی نسبت به آنها با چنین عناوینی، صورت گیرد.
دعاوی بانکی و پرونده های متعددی که در سال های اخیر بر پایه بازرسی ها و گزارش های سازمان بازرسی کل کشور، دادستان ها، دیوان محاسبات، گزارشات تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی، گزارشات بانک مرکزی و دیگر نهادهای نظارتی و امنیتی، تهیه و به مراجع و مقامات ذیصلاح، برای رسیدگی، تشکیل شده و احکامی که صادر گردیده است گواه بر اهمیت توجه اعضای هیات مدیره و مقامات بانک ها نسبت به مسئولیت هایشان در قبال اعطای تسهیلات می باشد.
کمبود منابع مالی در بخش غیردولتی و حتی محدودیت در منابع مالی بانکها سبب می شود دسترسی به منابع مالی موجود، نقش یک جریان حیات بخش و رانت خیز را برای فعالان اقتصادی پیدا کند و در نتیجه می توان گفت از یک سو بالا بودن میزان تقاضا و محدود بودن میزان عرضه در این زمینه و از سوی دیگر، سهم اندک یا جای خالی دیگر روش ها و ابزارهای تامین مالی، رقابتی سخت و مهم برای جذب منابع مالی از طریق بانکها را سبب می شود.
در این بین پیدا می شوند اندک افرادی هم که از ابتدا با سوء نیت در صدد جذب منابع بانکی برای مقاصدی غیراقتصادی و غیرمولد برمی آیند و مفاسدی را نیز به این جریان، تزریق می کنند و از زمينه های وقوع تسهیلات غیرمجاز بانکی، علیه نظام بانکی و علیه فعالان اقتصادی، بهره برداری می نمایند.
مدیر عامل بانک، اعضای هیات مدیره بانک، معاونین و مدیران بانک، در قبال اعطای تسهيلات و انجام عملیات بانکي دارای مسئولت هایی هستند که در قوانین بانکی، قانون تجارت، مقررات و بخشنامه های ابلاغی بانک مرکزی و ….بدان ها تصریح گردیده است.
به مدیران عامل بانک ها، اعضای هیات مدیره بانک ها، معاونین و مدیران بانک ها توصیه می کنم با رعایت نکات زیر خود را در قبال این مسئولیت ها پشتیبانی نمایند:
1- مانع انعقاد قراردادهای سفید امضای اعطای تسهیلات در مجموعه تحت مدیریت خود شوید.
2- به طور مستمر، فرایند و جریان اعطای تسهیلات در شعب بانک خود را به دقت، پایش کنید.
3- مطمئن شوید که فرایند اعطای تسهیلات در بانک تحت مدیریت شما با آخرین قوانین و مقررات الزام آور، مطابقت داده شده و بروزرسانی گردیده است.
4- نسبت به درخواست تسهیلات کلان، تمام فرایند اعطای تسهیلات را پیش از نهایی شدن اعطای تسهیلات، راساً بازبینی و کنترل کنید.
5- مصوبات هیات مدیره شرکت های هولدینگ یا شرکت های زیرمجموعه خود را به دقت با مقررات قانونی، تطبیق دهید و در هر مورد که این مصوبات با مقررات الزام آور بانکی، تعارض دارد از اجرای مصوبه خودداری و معارض بودن مصوبه با مقررات قانونی را به مراجع تصمیم گیرنده بالاتر خود کتباً منعکس نمایید. مسائل و مشکلات مترتب بر وحدت شخصیت اعطاکننده و دریافت کننده تسهیلات را در این گونه موارد، مدنظر قرار دهید.
6- به ویژه در مورد معاملات مشمول ماده 129 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، دقت لازم برای پیشگیری از وقوع این معاملات یا کاهش آنها را مبذول دارید و در عین حال، نسبت به معاملات مشمول این ماده، رعایت تشریفات قانونی ماده 129 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت را مجدانه در نظر بگیرید.
7- کلیه فرم های مرتبط با اعطای تسهیلات خود را به طور منظم، کنترل کنید و الزامات ناشی از آخرین مقررات قانونی یا احکام قضایی یا الزامات ناشی از تجارب حاصله را در آنها اعمال نمایید.
8- یک برنامه ارزیابی مستمر و یک نظام کارآمد برای گزینش و ادامه همکاری با کلیه کارشناسان رسمی مورد نیاز در بانک تحت مدیریت خود داشته باشید.
9- در اعطای تسهیلات به افراد مساله دار یا شرکتها و افرادی که در سطح ملی یا محلی در مظان فرار از کشور، فرار مالیاتی، فقدان شفافیت، دارای بازخوردهای منفی اجتماعی، در مظان سوء جریان های مالی، تعهدات و بدهکاری سنگین و ورشکستگی هستند دقت و کنترل مضاعف، اعمال کنید.
10- یک برنامه ارزیابی مستمر و یک نظام کارآمد برای گزینش و ادامه همکاری با دفاتر اسناد رسمی، وکلای دادگستری، مدیران و روسای شعب در بانک تحت مدیریت خود داشته باشید.
11- در اعتبارسنجی نسبت به تسهیلات گیرنده و ضامن، به گزارش ارزیابی وثیقه و…بسنده ننمائید بلکه یک گزارش اعتبارسنجی جامع، به ویژه درباره قابلیت بازیافت تسهیلات از دیدگاه اقتصادی را مورد توجه قرار دهید.
12- مدیران و کارکنان تحت مدیریت در بانک خود را ملزم کنید قالب و الزامات قانونی و قراردادی را در مورد هر یک از انواع قراردادهای اعطای تسهیلات، متناسب با آن نوع قرارداد به درستی، رعایت کنند و از طریق یک نظام ارزیابی و کنترلی کارآمد، مطمئن شوید فرایند مورد نظر شما به درستی، در حال اجراست.
13- کمیته ها و کارگروه های مرتبط با فرایند اعطا و مدیریت تسهیلات و وصول مطالبات در بانک تحت مدیریت خود را به گونه ای جدی و مستمر، فعال نگه دارید و گزارش گیری مستمر از روند فعالیت و اقدامات آنان را در نظر داشته باشید.
14- برگزاری مستمر جلسات هیات مدیره به گونه ای کارآمد برای طرح و تصویب تسهیلات و همچنین اتخاذ تصمیم مقتضی در مورد تسهیلات جاری یا معوق و اجراء یا تغییر مصوبات قبلی هیات مدیره را در موارد لازم در نظر داشته باشید.
15- برای تسهیلات معوق قبلی یا تسهیلاتی که در زمان شما اعطا شده و معوق گردیده است یک رویکرد علی و معلولی بکار گیرید و سعی کنید علت معوق شدن تسهیلات و علت عجز بانک در بازیافت تسهیلات را کارشناسانه، بدون تعصب و منصفانه روشن کنید. اگر بررسی ها نشان داد که در روش و تصمیمات بانک، اشکالاتی وجود داشته که بر معوق شدن تسهیلات یا کاهش امکان بازیافت آن موثر بوده است باید تلاش کنید که بانک تحت مدیریت شما مسئولیت قصور و تقصیر خود را ضمن اهتمام به رفع ریشه ای آن مسائل بپذیرد.
در صورتی که به انتخاب وکیل یا مشاوره در زمینه های مرتبط با نوشتارهای من نیاز داشتید یا به برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی برای خود و مدیران و کارکنان شرکتتان در موارد یاد شده، علاقه مند، بودید درخواست خود را به s.raeisikia@gmail.com ارسال یا با شماره های 88321088 و 88323279 (گروه حقوقی برهان) تماس، حاصل فرمائید.
صادق رئیسی کیا
هفتم مهرماه 1396
سایتتون عالیه به سایت ما هم سر بزنید