چگونگی اقدام کیفری، علیه صادر کننده چک بی محل

هشدار: ذکر و باز نشر نوشتارهای من و هر نوشتاری که روی سایت شخصی و وبلاگهایم منتشر شده منحصراً با قید نام و نام خانوادگی ام و همراه با پیوند سایت و وبلاگهایم مجاز است.

در ادامه نوشتارهای کاربردی که پیرامون بایسته های صدور چک، بایسته های دریافت چک، بایسته های انتقال چک، بایسته های دعوی مطالبه وجه چک در شورای حل اختلاف، اوصاف چک هایی که نقد نمی شوند، بایسته های صدور چک به عنوان ضمانت و…به بیانی ساده و کوتاه و البته کاربردی تقدیم بازدیدکنندگان سایت شخصی صادق رئیسی کیا و مدیران شرکت ها و فعالان اقتصادی نموده ام در این نوشتار نیز به همان روش همیشگی به گونه ای ساده و کاربردی، چگونگی اقدام کیفری علیه صادرکننده چک بی محل را که به قلم “محمد رئیسی کیا” می باشد تقدیم می دارم:

چک بی محل، چگونه چکی است؟

چک بی محل؛ چکی است که بدون وعده و به تاریخ روز، از سوی دارنده حساب جاری، در وجه حامل یا در وجه شخص معین، صادر می شود و به دیگری انتقال پیدا می کند. در پی مراجعه انتقال گیرنده (دارنده چک) به بانک، با صدور گواهی عدم پرداخت به دلیل عدم موجودی یا کسر موجودی، روبرو می گردد. چنین چکی، یکی از انواع چک کیفری است.

چه کسانی با چه شرایطی، حق تعقیب کیفری صادرکننده چک بی محل را دارند؟

اصولاً دارنده چک، حق تعقیب کیفری صادرکننده چک بی محل را دارد.

برای این که شکایت کیفری دارنده چک، علیه صادر کننده چک بی محل، امکان طرح داشته باشد حتماً بایستی گواهینامه عدم پرداخت وجه چک، در مهلت هایی که در قانون صدور چک، اشاره شده یعنی حداکثر تا شش ماه از تاریخ صدور چک، دریافت شده باشد. در صورت عدم موجودی یا کسر موجودی، بانک مکلف است در گواهینامه عدم پرداخت، علت یا علل عدم پرداخت چک، که در فرض این نوشتار، عدم موجودی یا کسر موجودی می باشد را قید و ممهور به مهر بانک نموده و به دارنده چک، تسلیم کند.

حق تعقیب کیفری صادرکننده چک بی محل، اساساً قابل انتقال نیست مگر در موارد و به ترتیب خاص، از جمله؛ اینکه انتقال چک، به صورت قهری باشد مانند فوت دارنده چک و انتقال آن به ورثه که به قائم مقامی دارنده چک، علیه صادر کننده چک بی محل، می توانند اقدام نماید.

دارنده چک بی محل، چگونه شناسایی می شود؟

برای تعقیب کیفری چک بی محل، فقط شخصی که گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده حق تعقیب کیفری خواهد داشت. برای تشخیص اینکه چه کسی برای اولین بار، برای وصول چک به بانک، مراجعه کرده است بانک ها مکلف شده اند به محض مراجعه دارنده چک، از وی بخواهند که پیش از ارائه چک به بانک، هویت کامل خویش را به ترتیبی که بانک، تعیین نموده را در پشت چک با قید تاریخ، بنویسد و امضاء نماید.

در چه مواردی حق طرح شکایت کیفری روی چک، خواهیم داشت؟

1- عدم موجودی یا کسر موجودی، که رایج ترین شکایت، پیرامون چک می باشد.

2- تنظیم چک به گونه ای که بانک، به عللی همانند عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک از پرداخت آن خودداری نماید.

3- دستور غیرقانونی عدم پرداخت صادر کننده یا ذینفع چک به بانک مبنی بر عدم پرداخت.

4- از حساب خارج نمودن تمام یا قسمتی از وجهی که به اعتبار آن چک صادر شده است.

5- صدور آگاهانه چک از حساب مسدود.

نحوه شکایت از صادر کننده چک بی محل در دادگستری؟

شکایت کیفری چک بی محل، با رعایت نکاتی که ذکر شده با تنظیم شکوائیه در دادسرا و دادگاه صالح  (دادسرا و دادگاه های شهری که بانک صادر کننده گواهی عدم پرداخت در آن شهر مستقر است) انجام می شود.

هزینه دادرسی رسیدگی به شکایت کیفری چک بی محل، مطابق بخشنامه یکنواخت سازی هزینه های دادرسی (مصوب 4 خرداد سال 95) مطابق با قانون وصول برخی از درآمدهای دولت، تهیه و توسط رئیس قوه قضاییه ابلاغ شد.

پس از ثبت در دفتر کل و تعیین شعبه بازپرسی یا دادیاری توسط دادستان، از طرفین دعوت می شود که در وقتی که مدیر دفتر بازپرسی یا دادیاری تعیین می کنند حاضر شوند. عدم حضور در وقت تعیین شده از سوی صادر کننده چک باعث می شود که صادرکننده چک بی محل، جلب شود. پس از حضور طرفین و استماع دفاعیات آنان، با فرض اینکه از نظر دادسرا صدور چک بی محل، محرز باشد پرونده با صدور کیفرخواست (جلب به دادرسی) جهت ادامه رسیدگی و طی روند قضایی به دادگاه کیفری ارسال می گردد.

سپس، دادگاه کیفری در وقتی که مدیر دفتر دادگاه تعیین می کند، طرفین دعوا را احضار و پس از استماع دفاعیات طرفین، اقدام به صدور رای می نماید. البته در نظر داشته باشید، ممکن است صادر کننده چک با دفاعیاتی که انجام می دهد دادگاه را مجاب کند که شکایت دارنده چک را رد نماید. دارنده هم می تواند با تجدید نظرخواهی نسبت به آن واکنش نشان دهد.

حال فرض می گیریم دادگاه کیفری، صدور چک بی محل را محرز بداند. در این صورت، طی رای خود، صادر کننده چک بی محل را به حبس تا حداکثر شش ماه (برای صادر کنندگان چک بلامحل کمتر از مبلغ یک میلیون تومان) و حبس شش ماه تا یک سال (برای صادر کنندگان چک بلامحل از یک میلیون تا پنج میلیون تومان)  و چنانچه مبلغ چک از پنج میلیون بیشتر باشد به حبس از یک تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد. پس از مراحل ابلاغ رای و قطعی شدن آن، دادگاه کیفری، رای قطعی صادره را به اجرای احکام دادسرا، ارسال و حکم صادره توسط این مرجع، اجرا می گردد.

در نظر داشته باشید امکان محاکمه غیابی صادر کننده چک، وجود دارد که پس از ابلاغ واقعی به صادر کننده چک بی محل و رعایت مهلت های 20 روزه، رای صادره به اجراء گذاشته می شود.

در پایان، متذکر می شوم با توجه به ماده 9 قانون صدور چک که بیان می دارد اگر صادر کننده قبل از شکایت کیفری وجه چک را پرداخت کند یا موافقت شاکی خصوصی خود یا موجبات پرداخت آن را در بانک محال علیه، فراهم آورد صادر کننده چک بی محل، قابل تعقیب کیفری نخواهد بود بنابراین؛ صادرکننده چک بی محل می تواند از این فرصت قانونی بهره ببرد و مانع صدور محکومیت کیفری و نیز مانع اعمال محدودیت ها و محرومیت های بانکی علیه خویش شود.

همچنین ماده 12 قانون فوق الذکر بیان می دارد قبل از صدور حکم قطعی، شاکی گذشت نماید و یا اینکه صادر کننده، وجه چک همراه با خسارت تاخیر را نقداً به دارنده چک یا در صندوق دادگستری یا در اجرائیات ثبت، تودیع کند مرجع رسیدگی یا همان دادگاه، قرار موقوفی تعقیب را صادر خواهد کرد. در این مورد، علیه صادرکننده چک بی محل، محکومیت کیفری، صادر نخواهد شد ولی ممنوعیت ها و محدودیت هایی که قانون صدور چک، اعمال آنها بدنبال صدور کیفرخواست چک بی محل از سوی دادسرا را الزامی دانسته است علیه صادرکننده چک بی محل، اجرا خواهد گردید.

در صورتی که به مشاوره در مورد نوشتار بالا نیاز داشتید یا به برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی برای خود و مدیران و کارکنان شرکتتان در موارد یاد شده، علاقه مند، بودید درخواست خود را به s.raeisikia@gmail.com ارسال یا با شماره های 88321088 و 88323279 (گروه حقوقی برهان) تماس، حاصل فرمائید.

محمد رئیسی کیا

دهم اسفندماه 1395