قابلیت انتقال چک

هشدار: ذکر و باز نشر نوشتارهای من و هر نوشتاری که در روزنامه ها یا روی سایت شخصی و وبلاگهایم منتشر شده منحصراً با قید نام و نام خانوادگی ام و همراه با پیوند سایت و وبلاگهایم مجاز است.

در ادامه نوشتارهایی که پیرامون بایسته های صدور چک و بایسته های دریافت چک، تقدیم بازدیدکنندگان سایت شخصی صادق رئیسی کیا نموده ام نوشتار زیر با عنوان “قابلیت انتقال چک” به قلم محمد رئیسی کیا را در جهت آشنایی شما با امکان یا عدم امکان انتقال چک، در سه وضعیت و سه فرض مهم را تقدیم می دارم.

با توجه به ماده 312  قانون تجارت، که بیان داشته: چک ممکن است در وجه حامل، شخص معین یا به  حواله کرد، صادر شود به نحوه انتقال چک، در سه وضعیت زیر می پردازیم:

الف) انتقال چک در وجه حامل

ب) انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد

ج) انتقال چک در وجه شخص معین، با خط زدن عبارت حواله کرد

1- انتقال چک در وجه حامل

برای انتقال چکی که در وجه حامل صادر شده است دست بدست شدن چک یا به قول حقوقدانان، قبض و اقباض، کافی است و هیچ تشریفات الزام آوری، در بین نیست.

کافی است دارنده چک حامل، به صورت مشروع و قانونی، چک در وجه حامل را به شخص دیگری تحویل دهد اعم از اینکه ظهر آن را امضاء کرده یا نکرده باشد.

امضاء ظهر چک حامل از سوی انتقال دهنده، او را به عنوان ظهرنویس، در قبال انتقال گیرنده، مسئول خواهد کرد.

2- انتقال چک در وجه شخص معین، بدون خط زدن عبارت حواله کرد:

در چک هایی که در وجه شخص معین، صادر می شود انتقال چک، با قبض و اقباض به ایراد عملی و قانونی برخورد می کند. در رویه جاری بانک ها پرداخت چکی که در وجه شخص معین،  صادر شده پس از امضای آن شخص، در ظهر چک، انجام می شود.

انتقال چکی که به حواله کرد شخص معینی، صادر شده و پشت آن به امضای همان شخص معین، نرسیده انجام نخواهد شد. از سوی دیگر، امضای انتقال دهنده در ظهر چک، بدون تسلیم آن به انتقال گیرنده نیز موجب انتقال چک نمی شود. بنابراین انتقال چکی که در وجه شخص معین، صادر شده است با امضای همان شخص معین و با واگذاری چک، به انتقال گیرنده انجام خواهد گردید. در صورتی که چند شخص، ظهر چک را امضاء کنند همه آن ها بابت کل مبلغ چک، مسئولیت دارند و دارنده چک، می تواند برای تمام مبلغ به هر کدام از آن ها که بخواهد رجوع کند. البته در نهایت، این صادر کننده چک هست که باید مبلغ چک را پرداخت نماید.

3- انتقال چک در وجه شخص معین، با خط زدن عبارت حواله کرد:

از یک سو، رویه بانکی کشور و نظرات اداره حقوقی بانک ها موید آن است که خط زدن عبارت حواله کرد در روی چک، مانع واگذاری آن از طریق ظهرنویسی نیست.

از سوی دیگر، گروهی از حقوقدانان، معتقدند اگر صادرکننده چک، با قلم زدن عبارت «حواله کرد» در متن چک، حق ظهرنویسی و انتقال آن را از دارنده چک، سلب کند با توجه به ماهیت قراردادی حاکم بر رابطه صادرکننده و دریافت کننده چک، منظور طرفین معامله، این بوده که شخصیت دارنده چک، در جهت وصول چک، نزد طرفین، از علت های اصلی و اساسی معامله بوده است و بر همین اساس؛ معتقدند نقل و انتقال چنین چکی، قانونی و صحیح نیست و در نتیجه دارنده یا دارندگان بعدی حق مراجعه به بانک یا دادگاه جهت وصول وجه چک را ندارند.

به نظر می رسد که اگر فلسفه وجودی چک را مورد توجه قرار دهیم و علت اصلی به گردش درآمدن چک، در نظام مالی و بانکی جهان و موازین تجاری که سرعت و سهولت در گردش تجاری را مد نظر قرار داده است در نظر بگیریم باید قائل به این باشیم که خط زدن عبارت حواله کرد در چک، مانع انتقال آن با ظهرنویسی نمی گردد.

موازین کند و سختگیرانه حقوق مدنی را نباید بر حقوق تجارت که مبتنی بر سرعت در گردش پول و سهولت در انجام معاملات است حاکم نمود.

در صورتی که به مشاوره در زمینه ی نوشتار بالا نیاز داشتید یا به برگزاری کارگاه و دوره های آموزشی برای خود و مدیران و کارکنان شرکتتان در موارد یاد شده، علاقه مند، بودید درخواست خود را به s.raeisikia@gmail.com ارسال یا با شماره های 88321088 و 88323279 (گروه حقوقی برهان) تماس، حاصل فرمائید.

محمد رئیسی کیا

هشتم اسفندماه 1395